Beweging zorg naar gezondheid vraagt om stappen
De zorgsector in Nederland staat onder druk: we stevenen af op een zorginfarct. Steeds meer mensen hebben een ongezonde leefstijl (bewegen te weinig, eten ongezond, roken, gebruiken drugs), de mentale gezondheid van mensen gaat achteruit, we hebben te maken met dubbele vergrijzing. De toegankelijkheid en kwaliteit van de zorg staan onder druk, evenals de zorgprofessionals zelf. De wachtlijsten voor de zorg blijven toenemen, huisartsen lopen over en hebben soms zelfs een cliëntenstop. Als we doorgaan zoals nu zou in het jaar 2040 1 op de 4 werkende Nederlanders in de zorg moeten werken. Dat is niet haalbaar. We zullen dus moeten veranderen. De transformatie die nodig is vraagt om een andere dominante manier van denken, werken en organiseren. Van systemen, organisaties, maar ook van inwoners. De beweging van zorg naar gezondheid betekent dat we niet langer pas ingrijpen als iemand ziek, kwetsbaar of afhankelijk is, maar veel eerder en breder inzetten op het bevorderen van welzijn, gezondheid en veerkracht.
Het moet en kan anders
Het huidige gezondheidssysteem is met name ingericht op zorg (curatief) en niet op het bevorderen van gezondheid en het voorkomen van ziekte (preventief). Om te komen tot gezondheidsbevordering en passende zorg is er in alle lagen van samenwerking transformatie nodig. Er worden al de nodige stappen gezet. Denk hierbij aan de samenwerkingsafspraken en financiering zoals vastgelegd in het GALA (Gezond en Actief Leven Akkoord 2023-2026), het IZA (Integraal Zorg Akkoord 2023-2026) en het AZWA (Aanvullend Zorg- en Welzijnsakkoord beoogd voor 2027-2028). Maar dit is niet voldoende, want voor de daadwerkelijke transformatie is meer nodig. Het huidige systeem vormt een knelpunt waarbij we als gemeente zitten tussen de systeemwereld (van instanties) en de leefwereld (van inwoners). Deze laatste zou centraal moeten staan en zou los moeten staan van tijdelijk budget (GALA, IZA).
Ambitie: Een gezonde generatie in 2040
We verplaatsen ons naar het jaar 2040. In de gemeente Lingewaard staat gezond leven centraal, met hechte gemeenschappen, in een prettige leefomgeving. Een samenleving waarin iedereen mee doet en iedereen er toe doet. Waar we naar elkaar om kijken en een gezonde leefstijl zoveel mogelijk stimuleren. Waarin de gezonde keuze de makkelijke keuze is. Hiermee verminderen we de druk op de zorg en zetten we meer in op gezondheid. Als we het hebben over ‘gezondheid’ hebben we het over positieve gezondheid. Hierbij ligt het accent op mensen zelf, op hun veerkracht en op wat hun leven betekenisvol maakt. Gezonde mensen hebben het vermogen om met de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen in het leven om te gaan. Én om zo veel mogelijk eigen regie te voeren.
Deze transformatie is breder dan alleen het sociale domein: Health in all policies
De beweging van zorg naar gezondheid vraagt om een lange termijn denken. Het vraagt om collectieve doelen (in uitvoer) nastreven over domeinen heen (sociaal, (openbare) ruimte, veiligheid). Om het versterken van de sociale basis waarbij er algemeen toegankelijke voorzieningen, dat betekent aanbod van activiteiten en vervoer er naar toe, maar ook toegankelijkheid van deze locaties, voor welzijn, sport en cultuur. En om het creëren van een gezonde leefomgeving: een leefomgeving die als prettig wordt ervaren, die uitnodigt tot gezond gedrag en waar de druk op de gezondheid zo laag mogelijk is. Groene wijken, veilige en goed onderhouden fietspaden, voldoende speelplekken, een mooi wandelgebied om de hoek.
Uitlijnen van een strategie is noodzakelijk
Aangezien het hier om een lange termijn visie en ambitie gaat, is het uitlijnen van een integrale strategie noodzakelijk. Als je niet scherp hebt wat je te doen staat, zul je onvoldoende (tussen)stappen in de juiste richting gaan zetten. Integraal; over de gehele gemeente heen (sociaal – (openbare) ruimte – veiligheid), maar ook ambtelijk en bestuurlijk gezamenlijk optrekken en dezelfde koers nastreven. Dit alles over de gemeentegrenzen heen. Laten we niet het wiel opnieuw uitvinden, maar kijken waar we de krachten kunnen bundelen. En we moeten ons realiseren dat een transformatie betekent dat we (gezamenlijk) oude manieren los moeten laten en plaats moeten maken voor nieuwe manieren. Het betekent dat visies en plannen terug te voeren zijn tot acties die worden opgepakt.